Trung Quốc cố tình đánh lừa dư luận

Tàu hải giám 84 - thủ phạm xâm nhập vùng biển VN
và phá hoại tàu Bình Minh 02

Biến khu vực thuộc chủ quyền của Việt Nam thành khu vực tranh chấp, Trung Quốc đang cố tình đánh lừa dư luận. Đó là thông điệp từ Bộ Ngoại giao Việt Nam.

Hôm 29.5 tại Hà Nội, Bộ Ngoại giao VN đã tổ chức một cuộc họp báo nhằm cung cấp thông tin cho báo chí và nêu rõ quan điểm của VN về vụ việc diễn ra hôm 26.5 khi 3 tàu hải giám của Trung Quốc ngang nhiên xâm nhập vùng biển thuộc chủ quyền VN và phá hoại tàu thăm dò của Tập đoàn dầu khí Việt Nam (PVN).

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nguyễn Phương Nga cho biết: VN kiên quyết phản đối hành động của phía TQ phá hoại, cản trở các hoạt động thăm dò khảo sát bình thường của VN trong thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của VN, gây thiệt hại lớn cho Tập đoàn dầu khí quốc gia VN. Hành động này đã vi phạm nghiêm trọng quyền chủ quyền và quyền tài phán của VN đối với thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của mình, vi phạm Công ước Luật Biển năm 1982 của Liên Hiệp Quốc, trái với tinh thần và lời văn của Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) ký giữa ASEAN và TQ năm 2002 cũng như nhận thức chung của lãnh đạo cấp cao hai nước VN và TQ. VN yêu cầu phía TQ chấm dứt ngay, không để tái diễn những hành động vi phạm quyền chủ quyền và quyền tài phán của VN đối với thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của VN, đồng thời bồi thường thiệt hại cho phía VN.

Bác bỏ hoàn toàn tuyên bố của Trung Quốc

Báo Quân đội Nhân dân: Ngày 28.5, người phát ngôn Bộ Ngoại giao TQ Khương Du đã có phát biểu cho rằng việc VN tiến hành thăm dò dầu khí tại vùng biển do TQ quản lý đã làm tổn hại lợi ích và quyền quản lý của TQ tại biển Đông. Phía TQ cũng cho rằng những việc mà các cơ quan hữu quan của nước này thực hiện là hoàn toàn tuân thủ luật biển, và các hoạt động giám sát trên vùng biển thuộc chủ quyền pháp lý của TQ. TQ cũng khẳng định rằng luôn nỗ lực duy trì hòa bình trên biển Đông. Xin cho biết phản ứng của VN về tuyên bố này?

Bà Nguyễn Phương Nga: Trước hết tôi xin nhấn mạnh rằng Việt Nam hoàn toàn bác bỏ tuyên bố ngày 28.5.2011 của phía TQ. Cần làm rõ một số điểm như sau:

Trước hết, khu vực mà VN tiến hành thăm dò hoàn toàn nằm trong khu vực vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa 200 hải lý của VN theo Công ước Luật Biển 1982. Đây hoàn toàn không phải là khu vực tranh chấp, lại càng không thể nói là khu vực do TQ quản lý. Phía TQ đang cố tình làm cho dư luận hiểu nhầm khu vực không có tranh chấp thành khu vực có tranh chấp.

Thứ hai là, VN luôn tuân thủ nhận thức chung của lãnh đạo cấp cao hai nước, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, không có hành động làm phức tạp thêm tình hình. Tuy nhiên cũng cần phải nói rõ rằng không có nhận thức chung nào nói rằng TQ có quyền cản trở các hoạt động của VN tại vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của VN. Chính hành động này của TQ đã đi ngược lại nhận thức chung của lãnh đạo cấp cao hai nước. TQ kêu gọi giải quyết các tranh chấp liên quan bằng các biện pháp hòa bình nhưng chính hành động của TQ đang làm phức tạp thêm tình hình ở biển Đông.

Báo VietNamNet: Lãnh đạo TQ đã nhiều lần khẳng định TQ chủ trương giải quyết hòa bình các tranh chấp và dù lớn mạnh đến đâu cũng không “xưng bá”. Sự việc này có phải cho thấy thái độ sô-vanh nước lớn của TQ hay không?

Bà Nguyễn Phương Nga: Chúng tôi mong rằng TQ, là một nước lớn, thì sẽ thể hiện vai trò có trách nhiệm của một nước lớn và thực hiện đúng tinh thần tuyên bố của lãnh đạo cấp cao TQ.

Báo Financial Times: Đại diện PVN có nói về việc đe dọa sử dụng vũ lực của TQ, xin nói rõ hơn về vấn đề này. Thời điểm đó không rõ hai bên có liên lạc trực tiếp với nhau không ? Đánh giá cụ thể về đe dọa sử dụng vũ lực này như thế nào?

Ông Đỗ Văn Hậu, Phó tổng giám đốc Tập đoàn dầu khí VN: Trong khi tàu TQ tiến vào gần và cắt cáp thì tất cả các yêu cầu và cố gắng liên lạc của tàu Bình Minh 02 với tàu TQ đều đã không được phía TQ trả lời. Tuy nhiên, sau khi cắt cáp của tàu Bình Minh 02 thì tàu TQ đã lên tiếng khẳng định rằng tàu của VN đang vi phạm lãnh hải của TQ và yêu cầu tàu của VN rời khỏi khu vực này. Những người trên tàu Bình Minh 02 còn nghe rõ giọng đó là của một phụ nữ. Tuy nhiên rất tiếc chúng tôi không có bản ghi âm ở đây.

Hãng tin Bloomberg: Xin cho biết định mức mà VN yêu cầu TQ bồi thường? VN sẽ kiện phía TQ bồi thường như thế nào?

Lao Động: Mức thiệt hại của PVN trong vụ việc này và những ảnh hưởng đến hoạt động của PVN?

Ông Đỗ Văn Hậu: Có hai dạng thiệt hại mà tàu TQ đã gây ra. Thứ nhất là làm hỏng các phương tiện, thiết bị khảo sát địa chấn mà trong trường hợp này là cắt đứt cáp địa chấn, làm hỏng hệ thống thu tín hiệu địa chấn của tàu Bình Minh 02. Thiệt hại quan trọng nữa là chúng tôi phải dừng hoạt động lại hai ngày để nối lại các thiết bị bị hỏng, thay thế các thiết bị mới để tiếp tục tiến hành công việc và sau đây chúng tôi sẽ phải dành nhiều thời gian để sửa chữa lại các thiết bị hỏng. Chúng tôi hiện đang đánh giá mức độ thiệt hại và sẽ có báo cáo chi tiết về vấn đề này.

Ngoài các thiệt hại đã nêu, PVN đã ký rất nhiều các thỏa thuận hợp tác, hợp đồng dầu khí với nhiều nhà đầu tư nước ngoài trên thềm lục địa của VN, kể cả ở khu vực chúng tôi vừa đang khảo sát. Đây hoàn toàn không phải vùng tranh chấp. Chắc chắn sự kiện này sẽ làm ảnh hưởng đến chủ trương, tâm lý và các hoạt động của các nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, tôi khẳng định rằng tất cả các nhà đầu tư nước ngoài đều biết rằng các hoạt động của Petro Vietnam và của họ tại các khu vực đã ký kết là hoàn toàn nằm trên vùng thuộc chủ quyền của VN.

Nhiều lần phá hoại

Báo Thanh Niên: Có thông tin là tàu TQ đã nhiều lần cản trở các hoạt động của các tàu VN và tàu TQ đã nhiều lần cắt cáp của các tàu thăm dò nước ngoài do VN thuê để khảo sát khu vực thềm lục địa của VN, xin đại diện PVN cung cấp thông tin cụ thể?

Ông Đỗ Văn Hậu: Hoạt động dầu khí của VN trải dài từ vịnh Bắc Bộ xuống tận mũi Cà Mau và các vùng mà TQ đã nhiều lần vi phạm nằm ở một số khu vực mà chúng ta gọi là “nhạy cảm”. Các hoạt động của PVN gồm hoạt động khảo sát địa chấn, khảo sát công trình, khoan và rất nhiều hoạt động này đã bị các tàu TQ đến gần hoặc bay khảo sát (tức dùng máy bay tuần thám biển của TQ theo dõi - chú thích của TN) hoặc cho tàu vào gần để quấy nhiễu. Đã từng có trường hợp họ cắt cáp. Và tất cả các trường hợp này đã được VN đưa ra những phản đối mạnh mẽ nhất đối với phía TQ.

Báo Tuổi Trẻ: Gần đây TQ đã có gia tăng hành động gây hấn, va chạm không chỉ với VN mà còn với một số nước khác như Philippines. Liệu có thể hiểu đây là những hành động nhằm biến biển Đông thành “ao nhà” của TQ với đường yêu sách 9 đoạn hay không?

Ông Nguyễn Duy Chiến, Phó chủ nhiệm Ủy ban Biên giới quốc gia - Bộ Ngoại giao: Một điều hết sức rõ ràng là đường yêu sách 9 đoạn của TQ trên biển Đông hay còn gọi là yêu sách đường lưỡi bò hoàn toàn không có cơ sở pháp lý quốc tế nào cả. Nó trái với Công ước Luật Biển 1982 mà TQ là một thành viên. Yêu sách này đã xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của nhiều nước trong khu vực, trong đó có VN và đã bị nhiều nước phản đối. Việc TQ đang tìm cách thực hiện đường yêu sách 9 đoạn này trên thực tế rõ ràng đang làm gia tăng căng thẳng trong khu vực.

Báo Financial Times: Sau sự việc này, liệu Hải quân VN có tăng cường tuần tra để bảo vệ các tàu VN hoạt động trong khu vực thuộc chủ quyền của VN?

Bà Nguyễn Phương Nga: Chính sách quốc phòng của VN là hòa bình và tự vệ. Hải quân VN sẽ làm mọi việc cần thiết để bảo vệ vững chắc hòa bình, độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của VN để phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội của đất nước.

Nguyên Phong
(Báo Thanh Niên, 30.5.2011)

Trung Quốc gây bất ổn trên biển Đông

Tàu chiến Trung Quốc tập trận ở biển Đông hồi tháng 11.2010
- Ảnh: Chinanews.com

Nguy cơ bất ổn vẫn chực chờ trên biển Đông do các hành động “phô trương cơ bắp” của Trung Quốc dưới cái lốt “trỗi dậy hòa bình”.

Một điều rất rõ ràng: căng thẳng ở biển Đông hiện nay chủ yếu xuất phát từ Trung Quốc, xoay quanh các hành động quân sự và bán quân sự (thông qua các tàu ngư chính, hải giám... được cho là có trang bị vũ khí) của nước này. Đây là nhận định của ông Walter Lohman, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu châu Á thuộc Viện Nghiên cứu Heritage Foundation (Mỹ). Đúng là có nhiều nước tham gia tranh chấp chủ quyền trong khu vực nhưng đa số các vụ gây hấn, chặn bắt tàu, ngăn cản các hoạt động thăm dò dầu khí đều do phía Trung Quốc gây ra, ông Lohman viết trên website Heritage.org. Cũng không có bên nào trong khu vực đưa ra những tuyên bố, bản đồ ngang ngược và phi lý như đường lưỡi bò của Bắc Kinh.

Ngày 3.5, phái đoàn thường trực Việt Nam tại LHQ gửi công hàm đến TTK LHQ khẳng định 2 quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa là bộ phận không tách rời của lãnh thổ Việt Nam. Động thái này nhằm nêu ý kiến về công hàm gửi ngày 14.4 của phái đoàn thường trực tại LHQ của Trung Quốc trong đó một lần nữa thể hiện yêu sách đường lưỡi bò. Bắc Kinh viện dẫn những đạo luật biển của chính mình để tuyên bố chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa rồi lồng ghép một cách lập lờ các khái niệm như Vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý, vùng biển tiếp giáp, thềm lục địa... nhằm chiếm trọn 80% diện tích biển Đông trong đường lưỡi bò. Tờ Japan Times dẫn lời chuyên gia Michael Richardson của Viện Đông Nam Á học (Singapore) nhận định: “Theo luật quốc tế hiện hành thì các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trên biển Đông không hề có cơ sở nào”.

Như nhiều chuyên gia nhận định, một trong những lý do khiến Trung Quốc ngày càng “hung hăng” trong vấn đề biển Đông là nhằm đẩy mạnh hoạt động khai thác dầu khí tại đây. Hồi tháng 4, tờ Hoàn Cầu Thời Báo của Đảng Cộng sản Trung Quốc đăng tải chuyên đề về biển Đông và gọi vùng biển này là “Vịnh Ba Tư thứ hai”. Tờ báo dẫn lời ông Trương Đại Vĩ, quan chức cấp cao thuộc Bộ Đất đai và Tài nguyên Trung Quốc, nói việc tăng cường thăm dò tìm kiếm ngoài khơi là “chìa khóa” để giải quyết cơn khát năng lượng của Trung Quốc. Trong thời gian qua, tàu Trung Quốc cũng tăng cường quấy nhiễu hoạt động thăm dò dầu khí trong khu vực mà việc cắt cáp của tàu Bình Minh 02 thuộc Tập đoàn dầu khí Việt Nam hôm 26.5 là ví dụ mới nhất. Hải quân và không quân Trung Quốc cũng đang tăng cường khả năng và khí tài để thể hiện sức mạnh trong khu vực và bảo vệ các dự án năng lượng ngoài khơi của Bắc Kinh, theo Japan Times.

Ngoài ra, còn có nhiều thông tin không chính thức về việc chính quyền Bắc Kinh gây sức ép lên các tập đoàn dầu khí quốc tế muốn hợp tác khai thác với các nước tiếp giáp với biển Đông. Tại diễn đàn an ninh khu vực châu Á - Thái Bình Dương mang tên Đối thoại Shangri-La diễn ra tại Singapore hồi tháng 6.2010, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert Gates tuyên bố Washington phản đối hành vi “ăn hiếp” các công ty hoạt động ở biển Đông, theo Bloomberg.

Đến nay, các nước đã có phản ứng khá mạnh mỗi khi bị quấy rối trên biển Đông. Điển hình là vụ Philippines đưa máy bay chiến đấu và tàu hải quân chặn tàu Trung Quốc hồi tháng 3. Trước đó, vào cuối tháng 4.2010, máy bay và tàu chiến Malaysia và 3 tàu ngư chính của Trung Quốc “vờn nhau” trong nhiều giờ nhưng không có đụng độ, theo Đài truyền hình Phượng Hoàng ở Hồng Kông. Giới quan sát nhận định, tình trạng biển Đông “dậy sóng” sẽ được bàn thảo tại Đối thoại Shangri-La 2011, dự kiến diễn ra từ ngày 3-5.6 tại Singapore. Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Lương Quang Liệt sẽ tham dự diễn đàn năm nay.

Trọng Kha
(Báo Thanh Niên, 30.5.2011)

Trung Quốc với mưu đồ khai thác dầu khí ở biển Đông

Những gây hấn gần đây nhất của Trung Quốc với Philippines và Việt Nam có thể cho thấy mưu đồ của nước này với nguồn tài nguyên ở dưới lòng biển Đông.

Lộ diện mưu đồ

Năm 2011, Công ty Khai thác dầu khí ngoài khơi quốc gia Trung Quốc (CNOOC) đã chính thức công bố trên trang web của tập đoàn này lộ trình khai thác 19 lô dầu khí trên khu vực rộng hơn 52.000km2 ở biển Đông, trong đó có 12 lô ở khu vực đông biển Đông và 7 lô ở khu vực phía tây biển Đông. CNOOC đã đưa ra đề xuất sẽ cùng hợp tác với các tập đoàn dầu khí lớn trên thế giới ở các vỉa dầu này. Năm 2010, CNOOC từng đưa ra đề nghị tương tự với 13 lô dầu khai thác cũng ở biển Đông.

Để thực hiện tham vọng bá chủ nguồn tài nguyên ở biển Đông, ngày 23-5-2011, CNOOC đã tiếp nhận giàn khoan CNOOC 981, một giàn khoan khổng lồ đã được xưởng đóng tàu của Thượng Hải bàn giao để đưa vào phục vụ khai thác dầu khí trên biển Đông. Nhân Dân Nhật Báo cho biết giàn khoan CNOOC 981 có kích thước bằng một sân bóng đá với số tiền đầu tư lên đến 6 tỉ nhân dân tệ (923 triệu USD) và có khả năng khai thác ở độ sâu 3.000m dưới biển, công suất lớn gấp sáu lần các giàn khoan hiện có của Trung Quốc.

Ông Vương Nghi Lâm, chủ tịch CNOOC, cho biết giàn khoan trên sẽ được lắp đặt ở biển Đông và đưa vào vận hành vào tháng 7-2011. Nhân Dân Nhật Báo cho rằng biển Đông là một trong những vùng sản xuất dầu và khí đốt quan trọng nhất của CNOOC.

Kế hoạch khai thác dầu ở biển Đông đã được Trung Quốc hoạch định từ rất lâu, đến năm 2011, như tuyên bố của nước này, đây là năm sẽ đẩy mạnh mọi hoạt động khai thác dầu của họ trên biển Đông, bất chấp sự phản đối của các nước trong khu vực.

Biển Đông - vịnh Ba Tư thứ hai

Trung Quốc từng ví biển Đông là một vịnh Ba Tư thứ hai. Thời Báo Hoàn Cầu cho rằng đây là nơi chứa đựng 50 tỉ tấn dầu thô và hơn 20.000 tỉ m3 khí, gấp 25 lần trữ lượng dầu và 8 lần trữ lượng khí mà Trung Quốc có.

Đó chính là lý do mà Trung Quốc phải tìm kiếm và khai thác tài nguyên ở biển Đông để thỏa mãn cơn khát năng lượng của chính họ, Thời Báo Hoàn Cầu số ngày 19-4 cho biết. Để hỗ trợ cho tham vọng này, Trung Quốc không ngừng tăng cường hoạt động hải quân trên khắp biển Đông, tăng cường nhiều trang thiết bị, vũ khí và tập huấn nhân sự để bảo vệ các công ty năng lượng Trung Quốc hoạt động.

Ông Michael Richardson, chuyên gia nghiên cứu Đông Nam Á, cho rằng tham vọng trong chính sách năng lượng của Bắc Kinh có thể làm phức tạp hơn mối quan hệ của nước này với các nước Đông Nam Á cũng như với Nhật Bản, Mỹ và Hàn Quốc.

(Báo Tuổi Trẻ, 30.5.2011)

Tàu Trung Quốc táo tợn xâm phạm lãnh hải Việt Nam

Ngày 27-5, Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam (PVN) cho biết sáng 26-5, một tốp tàu hải giám của Trung Quốc đã vi phạm chủ quyền Việt Nam, xâm nhập, cản trở và gây thiệt hại đối với tàu Bình Minh 02 của PVN đang hoạt động thăm dò dầu khí tại khu vực thềm lục địa Việt Nam.

Theo PVN, thực hiện kế hoạch thăm dò năm 2011 của PVN, tàu Bình Minh 02 của Tổng công ty Dịch vụ kỹ thuật dầu khí (thuộc PVN) đã khảo sát tại khu vực lô 125, 126, 148, 149 thuộc thềm lục địa miền Trung. Việc khảo sát này được Bình Minh 02 tiến hành hai đợt, đợt một vào năm 2010 và đợt hai từ ngày 17-3. Theo PVN, việc khảo sát diễn ra bình thường và Bình Minh 02 đã hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình, nhưng đến sáng 26-5 nhóm tàu Trung Quốc đã đến ngăn cản và gây thiệt hại.

Tàu hải giám số 84 của Trung Quốc - Ảnh: TTXVN

3 tàu Trung Quốc ngang nhiên xâm nhập trái phép

Vụ việc diễn ra sáng sớm 26-5. Khoảng 5g05, rađa trên tàu Bình Minh 02 phát hiện tàu lạ di chuyển với tốc độ rất nhanh để tiếp cận mà không hề ra tín hiệu cảnh báo. Chỉ sau 5 phút, hai tàu nữa cùng xuất hiện hỗ trợ. Khi tàu lạ đến gần, tàu Bình Minh 02 phát hiện đó là tàu hải giám của Trung Quốc. Tàu Bình Minh 02 đã chủ động hạ thấp thiết bị thăm dò trước tốc độ di chuyển của các tàu Trung Quốc để tránh thiệt hại nhưng không vì thế mà các tàu hải giám dừng lại.

Khoảng 50 phút sau, đến 5g58, các tàu hải giám Trung Quốc đã chủ động chạy thẳng đến gần tàu Bình Minh 02, tiếp cận khu vực thả dây cáp và có hành động cắt cáp thăm dò của tàu Bình Minh 02. Sau đó, tàu Trung Quốc tiếp tục uy hiếp tàu thăm dò của Việt Nam và ra thông báo tàu Việt Nam đã vi phạm chủ quyền của Trung Quốc.

Trao đổi với Tuổi Trẻ ngày 27-5, ông Đỗ Văn Hậu, phó tổng giám đốc PVN, xác nhận thông tin ba tàu hải giám của Trung Quốc cản trở tàu Bình Minh 02 và cho biết khu vực tàu Trung Quốc ngăn cản trái phép tàu Bình Minh 02 ở ngoài khơi tỉnh Khánh Hòa, điểm gần nhất cách mũi Đại Lãnh (tỉnh Phú Yên) chỉ 116 hải lý.

Vị trí tàu Bình Minh 02 khi bị quấy rối là ở tọa độ 12O48’25’’ Bắc, 111O26’48’’ Đông. Ông Hậu khẳng định tất cả các lô mà tàu Bình Minh 02 thăm dò dầu khí hoàn toàn nằm trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam.

Sau khi tàu Trung Quốc cho rằng tàu Bình Minh 02 vi phạm chủ quyền Trung Quốc, ông Hậu cho biết tàu Bình Minh 02 đã cương quyết bác bỏ luận điệu này. Song khi Bình Minh 02 tiếp tục công việc của mình đã bị ba tàu Trung Quốc cản trở.

Đến tận 9g ngày 26-5, ba tàu Trung Quốc mới chịu rút khỏi khu vực chủ quyền Việt Nam. Các tàu bảo vệ và tàu Bình Minh 02 đã phải dừng việc khảo sát trong ngày 26-5 thu lại các thiết bị hỏng để sửa chữa. Theo ông Đỗ Văn Hậu, PVN và Tổng công ty Dịch vụ kỹ thuật dầu khí đã chỉ đạo tàu Bình Minh 02 sửa thiết bị tại chỗ chứ không rút về và tới 6g ngày 27-5, tàu này đã hoạt động trở lại bình thường.

Theo ông Hậu, mức độ thiệt hại mà tàu hải giám Trung Quốc gây ra cho PVN là lớn. Hơn nữa, việc tàu hải giám của Trung Quốc vào rất sâu lãnh hải Việt Nam để phá hoại thiết bị, cản trở hoạt động thăm dò, khảo sát bình thường của PVN là hành động hết sức ngang ngược và táo tợn, vi phạm trắng trợn chủ quyền của Việt Nam.

PVN đã báo cáo và đề nghị Chính phủ, cơ quan có thẩm quyền có biện pháp phản đối mạnh mẽ nhất có thể đối với phía Trung Quốc.

PVN cũng khẳng định công việc khảo sát địa chấn tại khu vực vừa xảy ra hoạt động phá hoại của ba tàu Trung Quốc sẽ vẫn được tiến hành bình thường vì đây là khu vực hoàn toàn thuộc chủ quyền Việt Nam. PVN sẽ có biện pháp phối hợp với các cơ quan liên quan để đảm bảo hoạt động cho tàu Bình Minh 02 được hiệu quả, an toàn.

Thực tiễn và pháp lý đều chứng minh chủ quyền Việt Nam

Theo cuốn Những điều cần biết về hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa và khu vực thềm lục địa phía Nam của Cục Chính trị Bộ tư lệnh Hải quân Việt Nam, chiếu theo công ước của Liên Hiệp Quốc về Luật biển năm 1982 thì Việt Nam có diện tích biển trên 1 triệu km2, chiếm 30% diện tích biển Đông (cả biển Đông có diện tích gần 3,5 triệu km2).

Theo quy định xác định và bảo vệ chủ quyền, biển Việt Nam có các vùng: nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. Mũi Đại Lãnh và 10 đảo ven bờ như Lý Sơn (Quảng Ngãi), Hòn Nhạn (Kiên Giang), Hòn Đá Lẻ (Cà Mau), Cồn Cỏ (Quảng Trị) được Việt Nam lấy làm điểm mốc để lập đường cơ sở ven bờ lục địa.

Bên trong đường cơ sở này là vùng nội thủy, được coi như lãnh thổ trên đất liền của Việt Nam, đặt dưới chủ quyền toàn vẹn, đầy đủ và tuyệt đối. Từ đường cơ sở ra ngoài 12 hải lý là vùng lãnh hải của Việt Nam, Việt Nam cũng được thực hiện chủ quyền đầy đủ, toàn vẹn với vùng trời, đáy biển và lòng đất khu vực này.

Tiếp sau vùng lãnh hải ra ngoài 12 hải lý là vùng tiếp giáp lãnh hải. Từ vùng này trở vào, Chính phủ Việt Nam có quyền thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo vệ an ninh, quyền lợi về hải quan, thuế, đảm bảo sự tôn trọng về y tế, di cư, nhập cư.

Theo Bộ tư lệnh hải quân, vùng đặc quyền kinh tế tiếp liền sau vùng tiếp giáp lãnh hải và tính từ đường cơ sở ra 200 hải lý. Như vậy, tàu Trung Quốc xâm nhập vào khu vực cách mũi Đại Lãnh (Phú Yên) chỉ 116 hải lý là đã vào tận khu vực giữa vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Trong khi đó, Bộ tư lệnh hải quân cho rằng Việt Nam có chủ quyền hoàn toàn về việc thăm dò, khai thác, bảo vệ và quản lý tất cả tài nguyên thiên nhiên, sinh vật và không sinh vật ở vùng nước, đáy biển và trong lòng đất, đáy biển ở vùng đặc quyền kinh tế.

Việc Trung Quốc cho rằng tàu Bình Minh 02 vi phạm chủ quyền tại khu vực biển phía Đông tỉnh Khánh Hòa, cách rất xa Trung Quốc, là hoàn toàn phi lý và ngang ngược.

Việt Nam yêu cầu Trung Quốc bồi thường thiệt hại

Ngày 27-5, Bộ Ngoại giao Việt Nam cho biết đại diện của bộ đã gặp đại diện Đại sứ quán Trung Quốc tại Hà Nội để trao công hàm phản đối việc tàu hải giám của Trung Quốc cắt cáp thăm dò của tàu Bình Minh 02 thuộc Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam.

Bộ Ngoại giao Việt Nam xác nhận lúc 5g58 ngày 26-5, trong khi tàu Bình Minh 02 của PVN đang tiến hành khảo sát tại lô 148 trong phạm vi thềm lục địa 200 hải lý của Việt Nam đã bị ba tàu hải giám số 12, 17 và 84 của Trung Quốc cắt cáp thăm dò. Tọa độ bị cắt cáp ở vị trí 12O48’25” Bắc và 111O26’48” Đông, cách mũi Đại Lãnh (Phú Yên) 116 hải lý.

Bộ Ngoại giao Việt Nam đã trao công hàm cho phía Trung Quốc, yêu cầu phía Trung Quốc chấm dứt ngay, không để tái diễn những hành động vi phạm quyền chủ quyền của Việt Nam đối với thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, đồng thời bồi thường thiệt hại cho phía Việt Nam.

Nội dung công hàm cũng nêu rõ hành động nói trên của Trung Quốc vi phạm nghiêm trọng quyền chủ quyền của Việt Nam đối với thềm lục địa của mình, vi phạm công ước Luật biển năm 1982 của Liên Hiệp Quốc, trái với tinh thần và lời văn của Tuyên bố năm 2002 giữa ASEAN và Trung Quốc về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) cũng như nhận thức chung của lãnh đạo cấp cao hai nước Việt Nam và Trung Quốc về việc không làm phức tạp thêm tình hình biển Đông.

Tàu Bình Minh 02 của Tập đoàn dầu khí quốc gia Việt Nam (PVN)

Nhật ký tàu Bình Minh 02 (trích)

...5g05 ngày 26-5: phát hiện một tàu không có tên trên rađa - có thể là tàu hải quân của Trung Quốc - đang tiến về khu vực khảo sát, thuyền trưởng đã cố gắng liên lạc liên tục với tàu này nhưng không nhận được trả lời nào.

5g10: phát hiện thêm hai tàu, không có tên hiển thị trên rađa - đang tăng tốc hướng về phía khu vực khảo sát.

5g20: ba tàu không mang tên trên rađa, không nhận trả lời tàu Bình Minh 02 vẫn tăng tốc độ tiến về phía tàu khảo sát Bình Minh 02.

5g27: streamer (dây cáp thu tín hiệu địa chấn) được điều khiển chìm sâu xuống 30m để tránh ảnh hưởng khi tàu Trung Quốc đi qua.

5g58: tàu Trung Quốc mang phiên hiệu China Marine Surveylang đã cắt đứt streamer tại vị trí Bird (thiết bị giữ cân bằng cáp địa chấn) số 06, khoảng 1/3 cáp địa chấn.

6g02: tàu bảo vệ Đông Nam 02 được điều động tăng tốc hết máy về phía phao đuôi để bảo vệ phao đuôi. Cố gắng giữ liên kết với phao đuôi tránh tuột mất đoạn streamer bị cắt đứt (khoảng > 2/3 chiều dài cáp địa chấn = 6km).

6g05: nhận được chỉ đạo của ban giám đốc cố gắng theo giữ đoạn streamer bị đứt, nhanh chóng thu đoạn cáp còn lại lên tàu. Đoạn streamer bị đứt sẽ được hai tàu bảo vệ neo và kéo khỏi khu vực có ba tàu Trung Quốc. Lúc này ba tàu Trung Quốc vẫn tiếp tục bao vây tàu Bình Minh 02 mặc dù thuyền trưởng liên lạc liên tục với ba tàu này nhưng vẫn không nhận được câu trả lời. Vị trí tàu Bình Minh 02 lúc 6g10 ngày 26-5 là: 12O45.98 N, 111O27.608 E.

6g45: tàu Trung Quốc liên lạc lại với tàu Bình Minh 02. Thông báo tàu mình đã vi phạm chủ quyền khảo sát trên lãnh hải Trung Quốc. Yêu cầu tàu Bình Minh 02 lập tức rời khỏi khu vực này. Thuyền trưởng trả lời khẳng định đây là khu vực thuộc chủ quyền lãnh hải Việt Nam, nhưng vẫn không nhận được câu trả lời hợp tác từ ba tàu Trung Quốc.

Tàu Trung Quốc vẫn thông báo tàu Bình Minh 02 phải rời khỏi khu vực này. Thuyền trưởng vẫn khẳng định lại tàu Bình Minh 02 hoạt động trên lãnh hải Việt Nam và bị tàu Trung Quốc cắt đứt thiết bị khảo sát lúc 5g58 ngày 26-5. Tàu Bình Minh 02 phải thu lại thiết bị khảo sát đã bị cắt đứt. Tàu Trung Quốc không có câu trả lời lại.

7g00: ban giám đốc chỉ đạo cố gắng dùng tàu bảo vệ kéo đoạn streamer bị đứt rời khỏi khu vực có ba tàu Trung Quốc, đảm bảo an toàn cho nhân sự làm việc trên tàu Bình Minh 02 và ba tàu bảo vệ. Đồng thời đảm bảo cho streamer không bị chìm sâu thêm và trôi dạt nhiều.

9g15: tàu không thể mạo hiểm quay lại tiếp tục cuộc khảo sát vì ba tàu Trung Quốc vẫn tuần tiễu quanh khu vực đó, sẵn sàng cắt streamer hoặc có biện pháp mạnh hơn...

Tàu địa chấn 2D được hoán cải từ tàu cá

mang tên Pavlovsk hệ Atlantic 333. Tàu có kết cấu tốt, được trang bị vỏ cứng và dày, tuổi thọ cao, bảo đảm hoạt động dài ngày với mọi điều kiện thời tiết trên tất cả các vùng biển, kể cả điều kiện băng giá. Tàu được thay máy chính năm 2003 và đại tu tháng 2-2006. Tàu dài 62,26m, rộng 13,82m.

Toàn bộ các thiết bị địa chấn của tàu được trang bị mới 100% từ các hãng nổi tiếng trên thế giới như Sercel (Pháp), Seamap (Mỹ), Quest (Anh)... với công nghệ và cấu hình chuẩn hiện nay.

Ngày 19-3-2009, tàu địa chấn 2D đã được nhà thầu Nordic Maritime bàn giao cho Tổng công ty Khai thác dầu khí sau khi chạy thử thành công và được chính thức mang tên Bình Minh 02.

Tổng đội hải giám Trung Quốc

Ngày 5-5-2011, Trung Quốc chính thức thành lập chi đội Tây Nam Trung Sa trực thuộc Tổng đội hải giám Nam Hải để đưa vào tuần tra trên biển Đông.

Tính đến nay, tổng đội hải giám Nam Hải (đơn vị có nhiệm vụ tuần sát biển của Trung Quốc) có 3 chi đội và 10 đại đội.

Ông Lý Lập Tân - giám đốc Sở hải dương Nam Hải - cho biết Tổng đội hải giám Nam Hải Trung Quốc hiện có 13 tàu tuần tra và ba trực thăng. Trong đó có chiếc hải giám 84 vừa được hạ thủy ngày 8-5, sau đó đưa ngay vào đội tàu tuần tra của nước này trên khu vực biển Đông.

Tàu đánh cá Trung Quốc tràn sang vùng biển Việt Nam

Đại tá Nguyễn Trọng Huyền, chỉ huy trưởng Bộ chỉ huy bộ đội biên phòng tỉnh Phú Yên, cho biết sáng 27-5, sau khi nhận được điện từ Bộ tư lệnh bộ đội biên phòng thông báo việc tàu hải giám Trung Quốc xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền và quyền chủ quyền của Việt Nam trên biển, Bộ chỉ huy bộ đội biên phòng Phú Yên đã chỉ đạo các đồn biên phòng trên địa bàn tỉnh thông báo cho tất cả tàu thuyền Phú Yên đang hoạt động trên biển nắm tình hình trên, nếu phát hiện diễn biến mới liên quan thì báo ngay cho bộ đội biên phòng qua hệ thống liên lạc trên biển.

19g tối 27-5, tại trạm kiểm soát biên phòng Đà Rằng (thuộc đồn biên phòng 352 Bộ đội biên phòng Phú Yên), thượng úy Nguyễn Ngọc Ry - đội phó đội kiểm soát hành chính của trạm - mở máy bộ đàm để tiếp nhận thông tin từ các ngư dân Phú Yên đang đánh bắt trên biển. Qua điện đàm, ông Trần Văn Hùng (37 tuổi, ở P.6, TP Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên), thuyền trưởng tàu câu cá ngừ PY92618TS, cho biết tàu của ông đang đánh bắt ở vị trí thuộc vùng biển chủ quyền của Việt Nam, nhưng xung quanh tàu ông có gần 30 chiếc tàu làm nghề chụp mực của ngư dân Trung Quốc.

“Tàu tôi đánh bắt ở khu vực này khoảng bốn ngày nay, ngày nào cũng gặp rắc rối với các tàu chụp mực của Trung Quốc. Khoảng 10g tối là mình kéo câu, nhưng đề nghị họ kéo dàn neo để tàu mình qua thì họ không chịu. Mỗi khi tàu mình chạy đến gần là họ xông ra dùng dao rựa, mã tấu hăm dọa, đòi đánh, chém. Có khi họ gọi vài chục chiếc khác đến uy hiếp tàu mình. Hành động của họ thật ngang ngược. Chúng tôi thật sự gặp khó khăn khi đánh bắt ngay trên vùng biển thuộc chủ quyền của đất nước mình” - ông Hùng nói qua bộ đàm.

Thuyền trưởng Nguyễn Văn Trung, 26 tuổi, cũng ở P.6, TP Tuy Hòa, đang điều khiển tàu PY2836TS đánh bắt gần vùng biển tàu ông Hùng, cho biết: “Ở vùng biển từ 9-17 độ vĩ Bắc, 111-115 độ kinh Đông hiện nay dày đặc tàu của ngư dân Trung Quốc hành nghề, có ngày lên đến vài trăm chiếc. Ban đêm họ chong dàn đèn sáng đến 15 hải lý, chụp sạch mực một vùng rộng lớn, làm ngư dân chúng tôi không còn mực để câu, thiếu thứ làm mồi để câu cá ngừ đại dương. Do vậy, sản lượng đánh bắt của anh em chúng tôi gần đây sụt giảm nghiêm trọng. Chúng tôi mong cấp trên đấu tranh để bảo vệ chủ quyền vùng biển, bảo vệ ngư dân Việt Nam làm ăn trên biển”.

Thượng úy Nguyễn Ngọc Ry cho hay qua điện đàm với các ngư dân, bộ đội biên phòng cũng đã báo cáo lên cấp trên phản đối việc tàu cá Trung Quốc liên tục xâm nhập vùng biển Việt Nam. “Chúng tôi thật sự lo lắng và xót xa cho ngư dân của mình. Do vậy, ngư trường của bà con bây giờ hẹp dần, việc đánh bắt hết sức khó khăn” - thượng úy Ry nói. Ngư dân cho hay thời gian gần đây, Trung Quốc đưa khoảng 20 tàu hải quân thường xuyên kiểm soát gần vùng biển thuộc quần đảo Trường Sa, ngăn chặn không cho ngư dân Việt Nam hành nghề.

Trung Quốc đã vi phạm nghiêm trọng công ước của Liên Hiệp Quốc về Luật biển năm 1982

Việc Trung Quốc cản trở hoạt động của tàu Bình Minh 02 là vi phạm nghiêm trọng công ước của Liên Hợp Quốc về Luật biển năm 1982.

Hồi 5g58 sáng ngày 26-5-2011, tàu Bình Minh 02 của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam trong khi đang thăm dò địa chấn tại lô 148 trong thềm lục địa 200 hải lý của Việt Nam bị 3 tàu hải giám của Trung Quốc lao vào cắt cáp (7km cáp bị cắt), làm hỏng một số thiết bị của tàu, gây thiệt hại lớn về kinh tế và ảnh hưởng xấu đến kế hoạch công tác của Tập Đoàn dầu khí Việt Nam tại khu vực này.

Lô 148 hoàn toàn nằm trong phạm vi thềm lục địa 200 hải lý của Việt Nam. Vị trí cáp thăm dò bị phía Trung Quốc cắt chỉ cách mũi Đại Lãnh, tỉnh Phú Yên khoảng 120 hải lý, tức là còn 80 hải lý nữa mới đến ranh giới 200 hải lý. Khác với tình hình trong Vịnh Bắc Bộ và Vịnh Thái Lan, ở khu vực miền Trung vào phía Nam, trong đó có lô 148, thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam hoàn toàn không chồng lấn với thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của bất cứ quốc gia nào, kể cả Trung Quốc.

Xin lưu ý là địa điểm tàu Bình Minh 02 bị cắt cáp ngày 26-5-2011 cách bờ biển đảo Hải Nam của Trung Quốc khoảng 340 hải lý. Do đó, việc Trung Quốc cắt cáp thăm dò của tàu Bình Minh 02 của Tập đoàn dầu khí Việt Nam vào sáng ngày 26-5-2011 đã xâm phạm nghiêm trọng quyền chủ quyền của Việt Nam đối với thềm lục địa của mình. Là một thành viên của Công ước Luật Biển năm 1982 nhưng hành động này của Trung Quốc lại hoàn toàn trái với nghĩa vụ của mình theo Công ước này.

Công ước Luật Biển năm 1982 của Liên hợp quốc đã quy định rõ phạm vi, quy chế pháp lý của các vùng biển thuộc chủ quyền và quyền chủ quyền của các quốc gia ven biển cũng như vùng biển quốc tế. Theo Điều 76 của Công ước, thềm lục địa của quốc gia ven biển có chiều rộng tối thiểu 200 hải lý (mỗi hải lý bằng 1852m). Chiều rộng này được bảo đảm tuyệt đối kể cả khi ở trên thực tế rìa ngoài của thềm lục địa của quốc gia ven biển hẹp hơn 200 hải lý.

Còn nếu rìa ngoài của thềm lục địa thực tế của quốc gia ven biển rộng hơn 200 hải lý thì quốc gia đó có quyền mở rộng phạm vi thềm lục địa đến 350 hải lý theo đúng các quy định của Công ước (cụ thể là các quốc gia liên quan phải gửi Báo cáo quốc gia đến Ủy ban Ranh giới Thềm lục địa của Liên hợp quốc để Ủy ban này xem xét và ra khuyến nghị).

Về quy chế pháp lý của thềm lục địa, Điều 77 của Công ước Luật Biển năm 1982 quy định quốc gia ven biển có quyền chủ quyền đối với thềm lục địa của mình. Họ có quyền thăm dò và khai thác tài nguyên thiên nhiên ở trong thềm lục địa của mình. Các tài nguyên thiên nhiên này bao gồm tài nguyên khoáng sản và tài nguyên phi sinh vật khác ở đáy biển và lòng đất dưới đáy biển. Các quốc gia ven biển cũng có quyền tiến hành xây dựng, cho phép và quy định việc xây dựng, khai thác và sử dụng các đảo nhân tạo, các thiết bị và công trình ở thềm lục địa của mình. Cách thức thực hiện quyền chủ quyền này hoàn toàn do các quốc gia ven biển quyết định. Có khi các quốc gia này tự mình tiến hành thăm dò và khai thác tài nguyên ở thềm lục địa. Có khi các quốc gia ven biển cấp phép cho các tổ chức, cá nhân nước ngoài thăm dò và khai thác.

Công ước Luật Biển năm 1982 của Liên hợp quốc là một điều ước quốc tế nên một khi đã tham gia Công ước này, các quốc gia ven biển phải chấp nhận sự ràng buộc của Công ước. Điều này có nghĩa là đồng thời với việc hưởng các quyền chủ quyền đôí với thềm lục địa của mình, các quốc gia thành viên có nghĩa vụ tôn trọng các quyền chủ quyền của các quốc gia thành viên khác đối với thềm lục địa của họ. Quyền và nghĩa vụ phải song hành với nhau. Không thể chỉ hưởng thụ các quyền mà bỏ qua nghĩa vụ tương ứng. Đó cũng là lẽ thường tình trong cuộc sống.

Yêu cầu thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế không phải là ngoại lệ của Công ước Luật Biển năm 1982 mà chính là một trong các nguyên tắc cơ bản của pháp luật quốc tế hiện đại. Đó là nguyên tắc "pacta sun servanda" đã được pháp điển hóa trong Công ước năm 1969 của Liên hợp quốc về Luật Điều ước quốc tế giữa các quốc gia. Yêu cầu này cũng chính là một nghĩa vụ của 192 thành viên Liên hợp quốc theo Hiến chương của tổ chức này.

Căn cứ vào các quy định của Công ước Luật Biển năm 1982, Việt Nam có quyền chủ quyền đối với thềm lục địa tối thiểu 200 hải lý của mình. Đoạn 4 trong Tuyên bố ngày 12-5-1977 của Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về lãnh hải, vùng tiếp giáp, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam đã tái khẳng định điều này.

Thực hiện quyền chủ quyền theo đúng Công ước Luật Biển năm 1982, từ những năm 80 của thế kỷ XX Nhà nước Việt Nam đã triển khai các hoạt động thăm dò, khai thác dầu khí trong phạm vi thềm lục địa 200 hải lý của mình. Hiện nay, hàng chục công ty dầu khí từ nhiều nước khác nhau trên thế giới (Nga, Mỹ, Pháp, Nhật Bản, Canada, Úc, Singapore v.v…) đang hợp tác với Tập đoàn dầu khí Việt Nam để thăm dò, khai thác tại các lô dầu khí trong thềm lục địa Việt Nam. Việc làm này của Việt Nam là hết sức bình thường. Các quốc gia khác ven Biển Đông như Trung Quốc, Phillippines, Indonesia, Brunei, Campuchia, Thái Lan, Malaysia cũng đang thăm dò, khai thác thềm lục địa của mình.

Năm 2002, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Trung Quốc đã long trọng ký Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (gọi tắt là DOC). Việc Trung Quốc cho tàu vũ trang cắt cáp thăm dò địa chấn của tàu Bình Minh 02, phá hoại hoạt động kinh tế bình thường của Việt Nam ngay trong thềm lục địa Việt Nam cũng đã vi phạm nghiêm trọng Tuyên bố này.

Theo DOC, ASEAN và Trung Quốc đã cam kết không làm phức tạp thêm tình hình ở Biển Đông, không sử dụng vũ lực. Trong nhiều Tuyên bố chung giữa ASEAN và Trung Quốc, Lãnh đạo cao cấp của ASEAN và Trung Quốc đều tái khẳng định tuân thủ tăng cường nỗ lực để thực hiện toàn diện DOC, tiến tới xây dựng một văn kiện pháp lý cao hơn là Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (Code of Conduct, viết tắt là COC).

Tóm lại, xét từ góc độ pháp lý quốc tế, đến góc độ chính trị cũng như góc độ quan hệ láng giềng thân thiện, việc tàu Trung Quốc cắt cáp thăm dò của tàu Bình Minh 02 ngày 26-5-2011 hoàn toàn không thể biện minh được. Điều rõ ràng là, dù vì bất kỳ lý do gì và với bất kỳ động cơ gì, thì việc làm nói trên của Trung Quốc cũng hoàn toàn không có lợi cho quan hệ hữu nghị và hợp tác đang phát triển tốt đẹp giữa hai nước Việt Nam - Trung Quốc, không đáp ứng nguyện vọng của nhân dân hai nước, không phù hợp với nỗ lực thúc đẩy thực hiện toàn bộ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông năm 2002 giữa ASEAN và Trung Quốc, và cũng không có lợi cho việc duy trì hòa bình, ổn định ở Biển Đông và khu vực.

(Báo Tuổi Trẻ ngày 28.5.2011)

Trung Quốc tự mâu thuẫn về "đường lưỡi bò"

Quang cảnh hội thảo “Tranh chấp chủ quyền tại biển Đông:
lịch sử, địa chính trị và luật pháp quốc tế” tại Hà Nội hôm 26.4
- Ảnh: Trường Sơn

Hôm 26.4, tại Hà Nội, Chương trình Nghiên cứu biển Đông, Học viện Ngoại giao tổ chức Hội thảo Quốc gia lần thứ hai về biển Đông với chủ đề “Tranh chấp chủ quyền tại biển Đông: lịch sử, địa chính trị và luật pháp quốc tế”.

Theo các học giả, sau 2 năm kể từ hội thảo khoa học quốc gia lần I với cùng đề tài (tháng 3.2009), các diễn biến gần đây cho thấy khu vực biển Đông đã có những thay đổi trên một số bình diện. Từ chỗ chỉ là tranh chấp giữa các nước trong khu vực đã trở thành một trong những vấn đề quốc tế, được đem ra bàn thảo ở những diễn đàn đa phương quốc tế, đồng thời trở thành vấn đề nổi bật trong chương trình nghị sự của ASEAN, thể hiện rõ quyết tâm chuyển từ Tuyên bố về cách ứng xử của các bên trên biển Đông (DOC) sang Bộ quy tắc ứng xử trên biển Đông (COC) và cùng với đó là sự thay đổi trong lập trường của một số bên liên quan, quá trình đàm phán về vấn đề biển Đông cũng bắt đầu có nhiều chuyển biến...

Theo phân tích tại hội thảo, kể từ thời điểm 7.5.2009, một cuộc chiến pháp lý hoàn toàn mới về lượng và chất liên quan đến “đường lưỡi bò” lại nổ ra giữa các nước có tranh chấp ở biển Đông. Lần đầu tiên các bên sử dụng diễn đàn LHQ và cũng là lần đầu tiên Chính phủ Trung Quốc (TQ) chính thức đưa "đường chữ U" (hay còn gọi là "đường lưỡi bò") ra trước công chúng, thay vì thái độ mập mờ như trước đó. Cũng từ việc này đã dấy lên làn sóng phản đối "đường chữ U", từ đó bác bỏ chuyện TQ tuyên bố cho rằng "đường chữ U được cộng đồng quốc tế thừa nhận rộng rãi từ lâu”.

Liên quan đến các công hàm mới đây của Philippines và TQ, trong khi Philippines lập luận theo Luật Biển thì những đường như "đường chữ U" là không có cơ sở theo luật quốc tế, đặc biệt là Công ước của LHQ về Luật Biển 1982 (UNCLOS), thì TQ lại nhắc đến các quyền lịch sử và tìm cách hài hòa giữa quyền lịch sử và Luật Biển hiện đại bằng cách tuyên bố quần đảo Nam Sa (cách gọi của TQ, tức Trường Sa của VN) hoàn toàn có các vùng lãnh hải, đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. Đây là một điểm mới khác hẳn với các tuyên bố khuôn mẫu trước kia của TQ.

Trong khi Philippines phản đối đích danh đường đứt khúc 9 đoạn thì công hàm của TQ lại không hề đả động chút nào đến "đường chữ U" này. So sánh hai công hàm 2009 và 2011 của TQ lại càng thấy hai công hàm này mâu thuẫn nhau. Trong khi Công hàm 7.5.2009 của TQ đòi hỏi “đối với chủ quyền không thể tranh cãi của TQ trên các đảo trong biển Nam Trung Hoa và các vùng nước kế cận...”, tức theo "đường chữ U", thì Công hàm 14.4.2011 lại lờ đi "đường chữ U" này mà cho rằng quần đảo Nam Sa có lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa theo Công ước Luật Biển UNCLOS. Theo một ý kiến đưa ra tại hội thảo, nếu theo các lập luận của TQ thì cả các thành phố như TP.HCM hay Manila (Philippines) và Kuala Lumpur (Malaysia)... đều rơi vào vòng ảnh hưởng của "đường chữ U" và “các vùng biển liên quan”!

Theo các nhà nghiên cứu, việc hai công hàm trong vòng 2 năm có những mâu thuẫn nhau cho thấy chính bản thân TQ còn lẫn lộn và mâu thuẫn với chính họ, không biết giải thích thế nào về "đường lưỡi bò" cho có lý. Hoặc cũng có thể đây là lập trường nhất quán cố tình tạo lẫn lộn, áp dụng tùy tiện lúc theo Luật Biển lúc theo yêu sách lịch sử theo kiểu “mèo trắng mèo đen miễn bắt được chuột” - một chiến thuật mập mờ thường hay được sử dụng để buộc dư luận phải “tin” vào những điều vô lý?

4 kịch bản ở biển Đông

Về các kịch bản có thể diễn ra ở biển Đông trong thời gian tới, các học giả cho rằng có thể có 4 kịch bản xảy ra. Một là, tình hình khu vực sẽ tốt hơn hiện nay nếu như các bên, đặc biệt là TQ, hành xử đúng theo những gì họ đã nói, đó là “Tạo dựng biển Đông thành một vùng biển hòa bình và hợp tác”. Hai là, tình hình sẽ cơ bản như hiện nay, quá trình hợp tác và đấu tranh tiếp tục và đan xen lẫn nhau. Ba là, tình hình xấu hơn hiện nay, tức mặt xung đột, tranh chấp nhiều hơn hợp tác nhưng chưa có xung đột quy mô lớn. Bốn là, xảy ra xung đột lớn.

Theo các nhà nghiên cứu, các yếu tố tác động đến tình hình biển Đông trong thời gian tới bao gồm: thái độ và cách ứng xử của TQ, thế và lực của VN, mức độ can dự của quốc tế và Mỹ đối với các tranh chấp trên biển Đông và mức độ đồng thuận giữa các nước ASEAN về vấn đề này. Bên cạnh đó, còn có nhân tố thuộc về vấn đề nội bộ của TQ và tình hình biển Đông cũng có quan hệ chặt chẽ và tác động với tình hình an ninh trên bán đảo Triều Tiên và an ninh eo biển Đài Loan.

Cần xác định rõ những hành vi không được phép tiến hành

Về việc xây dựng một Bộ quy tắc ứng xử (COC) ở biển Đông, các học giả cho rằng COC chưa phải là phương tiện để giải quyết các tranh chấp mà sẽ là một công cụ để xây dựng lòng tin nhằm tạo môi trường hòa bình, ổn định, tin cậy lẫn nhau và khuyến khích hợp tác sử dụng và quản lý biển Đông một cách hòa bình. Do vậy, COC không nên dừng lại ở cam kết của các bên thực hiện các nguyên tắc khung, mà cần phải xác định rõ những hành vi không được phép tiến hành. Ngoài ra, COC cũng cần quy định những điều kiện và cơ chế thích hợp cho phép các bên tăng cường đối thoại, giảm thiểu căng thẳng. Trước mắt, các bên cần thúc đẩy thực thi đầy đủ DOC ký giữa TQ và ASEAN năm 2002.

Nguyên Phong
(Báo Thanh Niên, ngày 26.4.2011)